Petrol Fiyatının Önlenemez Düşüşü

      

           Petrol günümüz ekonomilerinde temel bir girdi olarak  önem taşımaktadır. Öncelikle petrol fiyatları  temel mal fiyatlarını etkileyen önemli bir üretim girdisidir. Bunun yanında petrol fiyatlarının ülkelerin milli geliri ve dış ticaret rakamlarına etkisi tartışılmazdır.

                 Brent petrolün varil fiyatı cari dönemde  59 USD olarak gözükmektedir. 2015 Şubat ayının son günlerinde 60 USD üstünde kalıcı olmaya çalışan petrol fiyatı bunu başaramayarak tekrar 60 USD sınırının altına indi. Brent petrol fiyatlarının son bir yılını incelediğimizde , varil fiyatının 2014 Haziran ayında 114 USD olduğu ve 2015 Ocak ayında 47 dolar gibi seviyeye gerilediğini görmekteyiz. Kısa bir sürede ciddi bir oranda düşen petrol fiyatlarının düşüşünün nedenleri ve bu düşüşün ülke ekonomilerinde olumlu ve olumsuz katkısı büyük önem taşımaktadır.

 

 

                Brent petrol varil fiyatının büyük ölçüde değer kaybetmesinde ABD önemli rol oynamıştır. ABD dünyada uzun zamandır petrol ithalatçısı konumunda olan bir ülkeydi fakat ülkedeki teknolojik gelişmeler sonunda ‘Kayagazı’ adında ultra hafif bir petrol türü üretilmeye başlandı. ’Konsendat’ olarak bilinen bu madde  benzin , dizel ,  jet yakıtı olarak işlenebilecek özelliğe sahip ve  erimli yakıt özelliği göstermektedir.  2000’li yılların başından beri hızla gelişen kaya gazı teknolojisi ile ABD  , net enerji ithalatçısı konumundan net enerji ihracatçısı konumuna geçti. ABD , 2014 yılının Ağustos ayında ilk petrol ihracatının Güney Kore’ye gerçekleştirdi. Yapılan ihracat önemi büyük  çünkü ülkedeki petrol ihracat  yasağı ortadan kalkmış ve 41 yıl sonra ilk defa petrol sevkiyatı gerçekleştirilmiş oldu.  Amerikan Petrol Enstitüsü'nün yaptığı açıklamaya göre ABD stokları geçtiğimiz ay 383.5 milyon varil artış ile Aralık 1930'dan bu yana en yüksek seviyeye ulaştı. Tüm bu gelişmeler ile birlikte petrol talebinde  azalma olması kaçınılmaz bir durum oluştu ve  petrol fiyatları düşüş eğilimi içine girdi.
 

            Petrol piyasasının diğer büyük oyuncusu ise OPEC örgütüdür. OPEC,  Petrol ihraç eden ülkeler  anlamına gelmektedir. Dünyadaki bilinen petrol rezervlerinin üçte ikisini elinde bulunduran bir kuruluş olmakla  beraber   petrol fiyatlarının belirlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. 12 üyesi bulunan bulunmakta ve  dünyanın en büyük petrol ihracatçısı konumunda olan Suudi Arabistan’da bu kuruluşun bir üyesidir. Özellikle OPEC’in petrol arzı konusundaki tutumu fiyatların düşmesinde etkili oldu. OPEC ve en büyük tedarikçi üyesi Suudi Arabistan piyasada arz fazlası olmasına rağmen  petrol arzını düşürmediler. Piyasada günlük petrol talebinin , günlük petrol arzının altında kalması ile birlikte oluşan stok fazlası nedeniyle petrol fiyatları düşmeye başladı ve  2014 Haziran ayından bu yana düşüşünü devam ettirmeye devam ediyor. Geçtiğimiz günlerde OPEC üyelerinin yaptığı toplantı sonucunda petrol arzının azaltılması gündeme gelmesine rağmen bu karar alınmadı ve petrol fiyatları düşük seyretmeye devam etti ve hala devam etmektir. Petrol fiyatlarındaki düşüşün diğer bir nedeni olarak ise ülkeler arası siyasi dengeler olarakta gösterilmektedir. Özellikle ABD’nin Rusya ve İran’a karşı petrol fiyatlarını düşürmeye yönelik politika yürütmesi konusunda iddialar bulunmaktadır.
 

 

 

            Ülke ekonomisi emtia gelirine dayalı olan ülkeler , petrol fiyatlarının düşmesi ile beraber ciddi bir gelir kaybına uğradılar. Petrolün çıkarılma maliyeti incelendiğinde , maliyetin petrolün kalitesi ,  bulunduğu arazi şartları gibi etkenler ile belirlendiğini söyleyebiliriz. Örneğin Suudi Arabistan petrolünün maliyetinin 10 USD olarak bilinmektedir , İngiltere Kuzey Denizinde ise maliyetin 50 USD olduğu görülmektedir. Petrol fiyatların 2014 Haziran’dan bu yana % 50 düşmesi ile birlikte özellikle deniz üzerinde olan petrol rafineleri kapatılmaya başlanmış  ve kara parçasından çıkarılan petrol için ise kar oranı ciddi bir şekilde düşmüştür. Rusya , İran ,Brezilya , Suudi Arabistan gibi petrol ihracatı yapan ve bundan gelir elde eden ülkeler petrol gelirlerinin düşmesi nedeniyle zor durumda kaldılar ve kalmaktadırlar. Körfez ülkeleri bu düşüşten daha az etkilenmektedirler fakat bu dönem içerisinde Rusya’nin petrol fiyatlarının düşmesi ile birlikte 150 Milyar USD gelir kaybı yaşadığı belirtildi . Ülkenin ulusal enerji şirketi Gazprom ise geçtiğimiz günlerde Rusya hazinesinden 198 Milyar Ruble yardım talep etti ve bu gelişmeler Rusya’nın düştüğü durumu özetlemektedir.

 

 

 

  Petrol fiyatlarının Türkiye ekonomisine etkisi incelendiğinde ise tablo olumlu gözükmektedir. Petrol ithalatçısı konumunda olan Türkiye için petrol ithalat rakamlarına bakıldığında, Türkiye  2014 yılının  ocak ayında 1 milyar 252 milyon ton petrol için 1 milyar 8 milyon dolar öderken,  2015 yılının ocak ayında 1 milyar 599 milyon ton petrol için 565 milyon dolar ödeme yaptı. Bu örnekten anlaşılacağı üzere petrol fiyatlarını düşüşü Türkiye’nin dış ticaret rakamlarına olumlu etki yapmıştır ve yapmaktadır. Kronik olarak dış ticaret açığı veren Türkiye ekonomisi için bu düşüş rahatlatıcı  etki yaptı ve tüm bu gelişmelerin bu yıl Türkiye milli gelirine % 2’ lik olumlu etki yapması bekleniyor.

          Sonuç olarak petrol günümüzdeki tekolojik gelişmelere rağmen hala öneminin korumakta fakat önümüzdeki yıllarda alternatif enerji kaynaklarının ülke ekonomilerinde daha önemli rol oynayacağı kesin görünmektedir.